Bądź człowiekiem, nie tylko rodzicem

Czasem, gdy ludzie stają się rodzicami, zapominają, że sami kiedyś byli dziećmi, że sami sa osobami, które też mają swoje potrzeby… Zaczynają odgrywać rolę rodzica. Niestety to przeistoczenie sprawia, że zapominają, że są też ludźmi - ze swoimi wadami, ograniczeniami, uczuciami, brakiem konsekwencji i przede wszystkim ze swoimi prawami.

Mają prawo poczuć się żli, nawet wściekli, nierzadko smutni. To są tak samo ważne i naturalne emocje jak radość, szczęście czy zadowolenie. Gdy nie okazujemy dziecku swoich prawdziwych emocji – udajemy. Przestajemy być szczerzy i autentyczni. A to jest prosta droga do utraty zaufania, jakim darzy nas nasze dziecko. Oczywiście – jedna rzecz to dać sobie prawo do odczuwania emocji, a druga – to umiejętność ich właściwego wyrażania, tak by dziecka nie urazić i nie skrzywdzić…

Wielkim odkryciem dla mnie było poznanie 12 barier w komunikacji. Radzenie, pouczanie, wyręczanie, odwracanie uwagi , moralizowanie, rozkazywanie, niekonstruktywne chwalenie i zgadzanie się bardzo często było przeze mnie wykorzystywane w relacji z moimi dziećmi. Umiejętność rozpoznawania tych barier pozwala mi obecnie w porę ugryźć się w język, powstrzymać od zbędnych komentarzy i zostawić emocjonalną i bezpieczną przestrzeń dla moich dzieci. Nauczyłam się słuchać.

Nie da się zachowywać wobec innych zawsze w taki sam, identyczny sposób. Zmuszanie się do zajmowania zawsze tego samego stanowiska jest nienaturalne i sztuczne, a w konsekwencji mało efektywne”.

Specjalnie dla Was (poniżej) bariery komunikacyjne do refleksji:

BARIERY KOMUNIKACYJNE WG GORDONA 1. ROZKAZYWANIE, KOMENDEROWANIE: Rozkazywanie i komenderowanie sprawia, że dziecko nie czuje się akceptowane, takim jakie jest. Takie zachowanie wyzwala u dziecka lęk przed władzą rodzicielską, dziecko oburza się i gniewa. Dziecko ujawnia wrogie uczucia( agresja, atak wściekłości, stawianie oporu, itp. ). Wystawiana jest wola rodziców na próbę, co prowadzi do tego, że dziecko odczuwa brak zaufania rodziców w stosunku do niego, że jest w stanie poradzić sobie w jakiejś sytuacji.

2. OSTRZEŻENIA, NAPOMINANIA, GROŹBY U dziecka pojawia się uczucie strachu i podlegania, może wyzwolić się gniew i uczucia wrogości. Daje to do zrozumienia, ze liczy się z ich potrzebami i życzeniami. Bardzo często dziecko wystawia na próbę groźbę rodzica, robiąc coś złego tylko dlatego, aby sprawdzić czy nastąpi zapowiedziana kara. 3. PRZEKONYWANIE, MORALIZOWANIE, WYGŁASZANIE „KAZAŃ” Tego rodzaju wypowiedzi stanowią oddziaływanie na dziecko z pozycji siły i autorytatywności, powołują się na obowiązki i powinności. Dzieci na słowo „musisz” reagują oporem, obrona własnego stanowiska. Dziecko rozumie przez to, że rodzice nie ufają jego własnym sądom. Może też wywoływać poczucie winy, że jest „złym” dzieckiem, że rodzice nie dowierzają jego zdolności oceny przykładów i wartości innych ludzi. 4. RADY, PROPOZYCJE LUB DYKTOWANIE GOTOWYCH ROZWIĄZAŃ Może doprowadzić to do rezygnacji samodzielnego myślenia. Udzielanie rady przez rodzica daje czasem odczuć przewagę rodziców. Doznają również poczucia niższości i niezaradności. Spontaniczne udzielanie rad może wywołać u dziecka poczucie zupełnego niezrozumienia przez rodziców jego sytuacji. Udzielanie rad prowadzi niekiedy do zaprzestania rozwoju własnych pomysłów dziecka, zdaje się we wszystkim na pomysły rodziców. 5. POTĘPIAJĄCE „KAZANIA”, PRZEDSTAWIANIE LOGICZNYCH ARGUMENTÓW Usiłowanie pouczenia daje często poczucie bycia kimś gorszym, mniej wartościowym, podporządkowanym, niedostatecznie odpowiedzialnym. Dzieci nie znoszą rodzicielskich „kazań”, tak też często uciekają się do wręcz rozpaczliwych metod by pomniejszyć znaczenie przytaczanych przez rodziców faktów. Dzieci wiedzą dobrze o tym o czym są pouczane, dlatego się irytują i dlatego czasami decydują się zignorować przedstawiane fakty. 6. OSĄDZANIE, KRYTYKA, SPRZECIW, OBWINIANIE Poczucie niedorosłości, mniejszej wartości, głupoty, nawet bezwartościowości, zła moralnego. Dziecko na podstawie oceny i sądu rodziców kształtuje swój obraz samego siebie. Tak jak jest oceniany przez rodziców, taktem ocenia siebie. Ostra krytyka wywołuje kontrkrytykę. Doprowadza to do tego, że dziecko albo zachowuje swoje odczucia albo ukrywa przed rodzicami swoje przeżycia. Reagują obronnie, wycofują się aby zachować pozytywny obraz siebie. Odczuwają gniew nawet gdy krytyka jest słuszna, budzą się w nich wrogie uczucia. Częsta krytyka daje im poczucie, że są niekochane, złe. 7. POCHWAŁA, APROBATA Pozytywna ocena, która nie jest zgodna z przeżywanym przez dziecko obrazem samego siebie, może wywołać wrogość. Jeśli rodzice ocenia coś pozytywnie, dziecko wnioskuje, że może też przy innej okazji oceniać negatywnie. Brak pochwały w rodzinie, w której często dzieci są chwalone, może zostać przyjęte jako krytyka. Pochwała przyjmowana bywa jako manipulacja, delikatny sposób wpływania na dziecko, by postępowało zgodnie z wolą rodziców. Dzieci czują zażenowanie gdy są chwalone w obecności przyjaciół. Dzieci często chwalone stają się uzależnione od wyrażanego im uznania, domagają się go. 8. WYMYŚLANIE, OŚMIESZANIE, ZAWSTYDZANIE Mogą wywołać spustoszenie w wyobrażeniach dziecka o sobie. Dziecko czuje się bezwartościowe, złe, niekochane. Najczęstszą dziecięcą reakcją jest odpowiedzenie tym samym. Taki rodzaj wypowiedzi nie wpływają korzystnie na postępowanie dziecka, zamiast tego dziecko tworzy sobie usprawiedliwienia. 9. INTERPRETACJE, ANALIZOWANIE, STAWIANIE DIAGNOZ Tego rodzaju wypowiedzi zdradzają dziecku, że rozmawiający z nim „przejrzał go”, zna jego motywy, albo wie, dlaczego tak się zachowuje. Tego rodzaju interpretacja rodziców może być dla dziecka niebezpieczna i doprowadzić do frustracji. Jeśli interpretacja jest poprawna to dziecko może poczuć się zażenowane lub obnażone. Jeśli jest błędna to dziecko będzie się irytowało niesprawiedliwym obwinianiem go. Rodzice, którzy często interpretują zachowania dziecięce , dają dzieciom do zrozumienia, że odczuwają wobec nich przewagę, że są mądrzejsi, rozsądniejsi. Prowadzi to do ukrywania przed rodzicami swoich problemów, niedowierzania im swoich spraw. 10. USPOKAJANIE, OKAZYWANIE WSPÓŁCZUCIA, POCIESZANIE, PODPIERANIE Te reakcje rodzicielskie nie są tak pomocne, jak sądzi większość rodziców. Uspokajanie dziecka, które czuje się czymś wytrącone z równowagi, często przekonuje je po prostu o tym, że jest niezrozumiane. Rodzice uspokajają, ponieważ jest im przykro, gdy ich dziecko czuje się zranione, zdenerwowane, przygnębione czy jakkolwiek wytrącone z równowagi. Ich wypowiedzi jednak mówią dziecku, że chcą oni, aby przestało tak odczuwać. Dzieci rozszyfrowują okazywanie im współczucia jako usiłowanie zmienienia ich przeżywania i stają się nieufne. Bagatelizowanie i demonstrowanie współczucia często niszczy dalszy kontakt, ponieważ dziecko odczytuje je jako negatywną ocenę swego przeżywania i próbę jego zmiany. 11. DOCHODZENIE, WYPYTYWANIE, PRZESŁUCHIWANIE Pytania zdradzają dzieciom brak zaufania rodziców, ich podejrzliwość czy wątpliwość. Podobnie dzieci potrafią przejrzeć niektóre wypytywania jako próby zachwiania ich podstawy, by im narzucić wybraną przez rodziców. Dzieci czuja się zagrożone wypytywaniem, zwłaszcza wtedy, gdy nie rozumieją, dlaczego są pytane. Jeśli wypytujesz dziecko, które zwierzyło się ze swego problemu, będzie sądziło, ze zbierasz materiał, aby rozwiązać ten problem za niego, zamiast pozwolić mu samemu znaleźć rozwiązanie. Dzieci często nie życzą sobie, by rodzice znajdowali odpowiedź na ich problemy. Jeśli stawiasz pytania komuś, kto pozwala ci uczestniczyć w swoim problemie, każde z twoich pytań narusza wolność tego człowieka w zakresie spraw, o których chce ci powiedzieć – w pewnym sensie każde pytanie dyktuje mu jego wypowiedź. Dlatego tak nieznośnie przykre jest znaleźć się jakby w krzyżowym ogniu pytań prokuratora - masz uczucie, że musisz swoją historię dokładnie tak opowiedzieć, jak wymagają tego jego pytania. Dlatego przesłuchanie nie jest na pewno dobrą metodą ułatwiania komuś komunikacji. Może stać się zamiast tego ciężkim ograniczeniem jego poczucia wolności. 12. ROZPRASZANIE, ODWRACANIE UWAGI, „ROZPOGADZANIE NASTROJU”, BAGATELIZOWANIE Tego rodzaju usiłowania komunikują dziecku, ze cię ono nie obchodzi, ze nie liczysz się z jego uczuciami albo że je odrzucasz. Dzieci na ogół całe angażują się w rozmowę, jeśli przeżywają potrzebę mówienia o czymś. Jeśli reagujesz żartami, wywołasz u dziecka poczucie urazy i odepchnięcia. Odwracanie uwagi dziecka i rozpraszanie jego uczuć może się aktualnie wydawać skuteczne, ale odczucia ludzkie nie dają się zawsze odsuwać czy rozpraszać. Wypłyną później znowu. Problemy odsunięte na margines rzadko są problemami rozwiązanymi. Jeśli dorośli , tak jak i dzieci chciałyby być wysłuchane z uwagą i szacunkiem, chciałyby być zrozumiane. Jeżeli czują się odsuwane na bok przez rodziców, prędko uczą się zanosić gdzie indziej ważne dla nich problemy i przeżycia.

Pozdrawiam ciepło

Dla Polonii Sligo – Beata, mama dwójki dzieci (12 i 17 lat), mgr pedagogiki, wieloletnia uczestniczka polskiego programu zatytułowanego Szkoła dla Rodziców, uczestnik szkoleń Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego, pasjonatka dzieci pamiętająca o...dziecku w sobie.

#rodzice